M106, büyük parlak ve dürbünle görülebilen sarmal bir gökadadır. Teleskopla bakıldığında ise daha sönük uzun bir hale ile sarılı geniş ve benekli nükleer bir bölge ile çevrilidir. Büyük teleskoplar ve karanlık gecelerde merkezden çıkıp halenin içine doğru uzanan sarmal iki adet kol görülebilir. Sarmal koldaki parlak mavi bağlantı noktaları yıldız oluşum bölgeleridir fakat bunlar genellikle ancak fotoğraflarda görülebilir. Merkezde ise 35 milyon güneş kütlesinde bir kara delik bulunmaktadır.

NASA / ESA Hubble Uzay Teleskobu – amatör bir astronomdan aldığı ufak bir yardım ile – yakınlardaki sarmal M106 gökadasının en iyi görüntülerinden birini üretti. 20 milyon ışık yılı uzaklıkta, kozmik standartlara uygun bir komşu, olan M106, bizim için en parlak ve en yakın sarmal gökadalardan biridir. Sayısız galaksiye benzeyen görünüşüne rağmen, M106 bir dizi sır saklıyor. Hubble’dan gelen veriler, amatör astronomlar Robert Gendler ve Jay GaBany’nin gözlemleriyle birleştirince oluşan bu görüntü sayesinde, daha önce hiç bilinmeyen detayları ortaya çıkıyor. Kalbinde, çoğu sarmal gökadada olduğu gibi, süper kütleli bir kara delik, ancak bu özellikle aktif olması açısından ilginç. M106’nın kara deliği, bazen ara sıra gaz püsküren Samanyolu’nun ortasındaki kara deliğin aksine, aktif olarak maddeleri yutuyor. Gaz kara deliğe doğru döndüğünde, ısınır ve güçlü radyasyon yayar. M106’nın merkezinden yayılan emisyonun bir kısmı, her ne kadar işlem parlak mikrodalga radyasyonu üretmesine rağmen lazere benzer bir çıkış yapar. M106’nın merkezinden çıkan bu mikrodalga yayılımının yanı sıra gökadanın bir başka şaşırtıcı özelliği vardır: İki sarmal kol yerine dört adet kolu bulunuyor. İkinci kol çifti fotoğraflarda, bu görüntüdeki gibi gaz bölgeleri hayaleti olarak görülebilmesine rağmen, X-ışını veya radyo dalgaları kullanılarak yapılan görülebilir spektrum dışı gözlemlerde daha da belirgin şekilde incelenebiliyor. Normal kollardan farklı olarak, bu iki ekstra kol yıldızlardan ziyade sıcak gazdan yapılmıştır ve kökenleri yakın zamana kadar açıklanmadan kaldı. Gökbilimciler bunlara galaktik merkezden gelen mikrodalga emisyonları gibi M106’nın kalbindeki kara delikten kaynaklandığını ve gökadanın normal, yıldızlarla dolu kollarından tamamen farklı bir fenomen olduğunu düşünüyor. Ekstra kollar, kara delik etrafındaki maddenin şiddetli çalkalanmasıyla üretilen maddelerin jetlerinin dolaylı bir sonucu gibi görünüyor. Bu fışkırmalar galaktik maddeden geçerken çevreleyen gazı tahrip eder ve ısıtır, bu da galaktik düzlemdeki daha yoğun gazı uyarır ve parlak bir şekilde parlamasını sağlar. Galaksinin merkezine yakın olan bu daha yoğun gaz sıkı sıkıya bağlıdır ve böylece kollar düz gibi görünmektedir. Bununla birlikte, gevşetici disk gazı ayrıca diskin üzerine veya altına jetten ters yönde üflenir, böylece gaz diskin dışına doğru kıvrılarak, burada görülen kavisli kırmızı kolları meydana getirir. Fotoğraf: NASA, ESA, Hubble Mirası Ekibi (STScI / AURA) ve R. Gendler (Hubble Mirası Ekibi için).

Sarmal gökada M106’nın bu muhteşem görüntüsü, Hubble fotoğraflarından ve amatör astronom Robert Gendler’in çektiği yer temelli görüntülerden oluşturuldu. Gendler’in yer temelli görüntüleri Hubble’ın gözlemlemediği galaksi parçalarını doldurmak için kullanıldı. Gökadanın merkezi neredeyse tamamen Hubble gözlemlerinden oluşuyor. Dıştaki sarmal kollar ayrıca ağırlıklı olarak Hubble verisidir, ancak Gendler ve diğer amatör astronom Jay GaBany tarafından çekilmiş görüntüleri temel alarak renklendirildi.

Fotoğraf, M106’nın en çarpıcı özelliklerinden birini ortaya koyuyor: Ekstra bir çift kol. Çoğu sarmal gökadada sadece bir çift kol bulunur, ancak M106’nın burada kırmızı gaz tutamları olarak görülen fazladan bir seti var. Diğer kollardan farklı olarak, bu iki ekstra kol yıldızlardan ziyade sıcak gazdan oluşmaktadır. Gökbilimciler bu hayalet kolları gökadanın merkezindeki süper büyük kara deliğe bağlar. Ekstra kollar, kara delik etrafındaki maddenin şiddetli çalkalanmasının dolaylı bir sonucu gibi görünüyor.

M106, Charles Messier’in gözlem asistanı Pierre Méchain tarafından 1781’de keşfedildi. Dünyadan 24 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan Av Köpekleri takımyıldızında bulunuyor. Ayrıntıları çözmek için daha büyük bir teleskop gerekli olmasına rağmen, M106 göreceli olarak 9.1 kadir parlaklığa sahiptir ve küçük bir teleskopla tespit edilebilir. En iyi Mayıs ayında görülür.

M106, 135.000 ışık yılı uzamsal çapına tekabül eden 18.6 x 7.2 yay dakikalık görünür gökyüzü alanını kaplar. Büyüklüğü ve parlaklığı Andromeda Gökadası (M31) ile benzerdir ve yakınlardaki en parlak, en büyük gökadalardan biridir.

M106’nın yüksek yüzey parlaklığı nedeniyle hafif bir ışık yaması ortaya çıkaran dürbünlerde görülebilir. Küçük teleskoplar daha parlak bir merkezi olan dağınık bir yama gösterirken, 8 inçlik teleskoplar gökadanın yapısının daha fazla detayını ortaya koyuyor. Büyük amatör teleskoplar galaksinin sarmal kollarını göstermektedir.

M106, Büyük Kepçenin dibini sapa doğru işaret eden yıldız Phecda (Phad), Gamma Ursae Majoris, Av Köpekleri takımyıldızındaki en parlak yıldız olan Cor Caroli, Alpha Canum Venaticorum’a çizilen bir çizgi boyunca uzanır. M106, Dubhe, Alpha Ursae Majoris’den Phecda’ya kadar olan hat genişletilerek de bulunabilir. Büyük Ayıdaki Dubhe, Merak ile birlikte Küçük Ayı’daki Kutup Yıldızı Polaris’i işaret eder.

M106, Büyük Ayı kasesini tutamağa bağlayan Büyük Kepçe asterizminin en soluk yıldızı olan Megrez, Delta Ursae Majoris kullanarak da bulunabilir. 4.8 kadir parlaklığındaki yıldız 5 Canum Venaticorum’un (5 CVn) 5.5 derece güneyinde bulunuyor ve Megrez ve M106’nın biraz doğusunda 5 CVn’nin güneyinde 4 derecenin biraz üzerinde bulunuyor. M106’yı gözlemlemek için yılın en iyi zamanı bahar mevsimidir. Gökada güney gözlemciler için zorlu bir nesnedir, çünkü gökyüzünde asla çok yükseğe çıkmaz.

M106, SABbc tipi bir gökada olarak sınıflandırılır, yani normal ve çubuklu bir sarmal gökada arasında bir yerdedir. En az 400 milyar yıldıza ev sahipliği yapıyor.

Aynı zamanda Seyfert II galaksisi olarak da sınıflandırılır. Radyo sinyalinde gözle görülür ışıktan çok daha büyük bir ölçüdedir ve çekirdekten gelen emisyon çizgi spektrumları sergiler. Bu çizgileri ve X-ışınları, bu gökadanın bir kısmının merkezi bir süper kütleli kara deliğe düştüğünü gösterir.

Galakside, neredeyse kenarda görünen ince, hafif çarpık bir disk var. Disk, galaksinin merkezi bölgesini çevreliyor.

Messier 106 (NGC 4258) gökadası. IR, x-ışını, radyo ve görünür ışık görüntüsünün bileşimi (X-ışını – mavi, Optik – altın, IR – kırmızı, Radyo – mor). Fotoğraf – X-ışını: NASA / CXC / Univ. Maryland / A.S. Wilson ve diğerleri; Optik: Pal.Obs. DSS; IR: NASA / JPL-Caltech; VLA: NRAO / AUI / NSF

1995’teki Very Large Baseline Array radyo teleskopuyla yapılan gözlemler, M106’nın, yaklaşık 1/24 ila 1/12 ışık yılı yarıçapındaki bir hacimde bulunan 36 milyon güneş kütlesiyle birlikte büyük koyu nesneler içerebileceğini ortaya koydu. O tarihe kadar keşfedilen en yoğun madde konsantrasyonuydu.

M106 çok büyük bir gökadadır. Açılımı Radyasyondan Kaynaklanan Emisyonla Mikrodalga Yükselticisi olan maser yoğun bir diski vardır. Bir maser bir mikrodalga lazeridir veya galaktik ölçekte görünür ışık yerine mikrodalgada çalışan bir lazerdir. İlk kez bir gökadaya olan mesafeyi doğrudan ölçmeyi mümkün kılan nükleer megamaser halka, M106’ya mor rengini verir.

Messier 106, eşlikçisi bir gökadaya sahip olabilir, bu sarmal gökada NGC 4217’dir. Yaklaşık 80.000 ışık yılı mesafeye yayılır ve neredeyse tam olarak yandan görünür.

Av Köpeklerindeki M106 ve NGC 4217. Fotoğraf: Wikimedia Commons/Hewholooks

M106, Dünya’dan yaklaşık 26.1 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan Yerel Üstkümedeki bir gökada grubu olan Av Köpekleri II Grubu’nun (CVn II Grubu) en büyük üyesidir.

M106’da iki süpernova bulunmuştur. 1981 yılında keşfedilen SN 1981K, 16. parlaklığa ulaştı ve 20 Mayıs 2014 tarihinde 14.8 parlaklığında tespit edilen SN 2014bc, bir Tip II süpernova olarak sınıflandırıldı.

M106, 1781 Temmuz’unda Fransız gökbilimci Pierre Méchain tarafından keşfedildi. Méchain, 6 Mayıs 1783 tarihli Johann Bernoulli’ye yazdığı bir mektupta fark edildi:

1781 Temmuzunda Av Köpeği’nin 3 No’lu yıldızının yanında ve 1 derece daha güneyde bulunan Büyük Ayı’ya yakın bir bulutsu daha buldum, 181d 40′ sağaçıklık ve kuzeydeki 49d dikaçıklığında tahmin ediyorum. Bunun daha doğru konumunu kısa bir süre sonra belirleyeceğim.

Ancak gökada, Helen Sawyer Hogg’un Méchain’in mektubuna dayanarak M105 ve M107 ile birlikte eklendiği 1947’ye kadar Messier Kataloğuna dahil edilmedi.

M106 @Slooh teleskopundan

William Herschel 9 Mart 1788’de bağımsız olarak M106’yı keşfetti ve H V.43 olarak katalogladı. Şunları yazdı:

Çok parlak. Parlak bir çekirdek öncesinde kuzey ve güneyinde güney soluk sütlümsü dalları ile. 15′ uzunluğunda ve güneyde çok hafif bir bulutsuluk oluştuktan sonra harika bir şekilde uzanıyor. Çekirdeği yuvarlak değil.

John Herschel, nesneyi 1833’te h 1175 olarak katalogladı ve daha sonra Genel Katalog’a GC 2841 olarak ekledi. “Çok parlak; çok büyük; 0 derece pozisyon açısında çok genişletilmiş; aniden çekirdeğin olduğu orta nokta daha parlak.

Amiral William Henry Smyth, 1837 yılının Nisan ayında M106’yı gözlemledi ve aşağıdaki tanımları sundu:

WH [William Herschel] tarafından 1788’de keşfedilen Büyük Ayı’nın haUN’larını yakından takip eden ve oğlunun Kataloğunun 1175 no’lu büyük beyaz bulutsusu. Güney kısmında np [kuzeyinden önceki, NW] ve sf [güneyden sonra, SE] yönünde dikey yönden eğilimli, güney kısmında parlak bir çekirdekli; yanal kenarlar uçlardan daha iyi tanımlanmıştır. Ondan önce 10. büyüklüğün iki yıldızı ve ardından iki kişi geliyor; ve ayrıca zaman zaman bakışlarla görülebilen birkaç dakikalık ışık noktaları vardır.

Bu nesne Alkaid’le dikkatlice ayrıldı; ve yeri, Ursa Major’ın karesinde, Alfa’dan Gama’ya kadar uzanan çapraz bir çizgi ile gösterilecek ve onu 7/2 derece güney-doğuya, yani bu yıldızlar arasındaki mesafeden biraz daha az bir yere taşıyacak.

Heber Curtis, M106’yı Lick Gözlemevinde 36 inçlik Crossley teleskopuyla fotoğrafladı ve şöyle belirtti:

Çok soluk uzatmalara sahip olan bu spiral, s. 165deg; batısında kısa bir karanlık şerit bulunan çok parlak, uzun nükleer kısım; İki ana spiral dalda neredeyse çok sayıda yıldız yoğunlaşması vardır.

Gözlem Bilgileri

ObjeGökada
TipiSarmal
TakımyıldızıAv Köpekleri
En İyi Gözlem AyıMayıs
Neyle Gözlenir?Dürbün
Sağ Açıklık12s 18d 57.5s
Dik Açıklık+47°18’14”
Uzaklığı:23 milyon ışık yılı (7 megaparsek)
Yıldız Sayısı400 milyar
Görünür Parlaklığı+9.1
Görünür Boyutu18′.6 x 7′.2
Çapı67.500 ışık yılı