Gökbilimciler, gece gökyüzündeki yıldızların, gezegenlerin ve diğer nesnelerin parlaklığını tanımlamak için “Kadir Sistemi” adı verilen sayısal bir ölçü kullanır. Peki, sistem nasıl çalışıyor?.
Bu sistemde, parlaklık ifade ederken ‘kadir’ değerinden bahsederiz ve daha parlak nesneler, daha zayıf nesnelere göre daha küçük sayısal bir değere sahiptir. Dolayısıyla, 4 kadir parlaklığı olan bir yıldız, örneğin 5 kadir parlaklığı olan bir yıldızdan daha parlaktır. Biraz daha parlak yıldızlara daha küçük bir sayı atanan bir sıralama sistemine benzer. Aralarındaki fark ise katlanarak artar. Bu sebeple parlaklığı 1.0 kadir olan bir isim, parlaklığı 6.0 kadir olan bir cisimden 100 kat daha parlak olarak tanımlanır. Bu nedenle, parlaklıktaki her 1.0 kadirlik bir artış, 100’ün “beşinci kökü” olan 2.512 faktörü kadar artar. Bu durumda parlaklığı 3 kadir olan bir yıldız, parlaklığı 4 kadir olan bir başka yıldızdan 2.512 kat daha parlaktır diyebiliriz. O da 5 kadir bir yıldızdan 2.512 kadir daha parlaktır vs.
Çıplak gözünüzle, 6 kadir parlaklığa kadar olan nesneleri görebiliriz. 7 × 50 dürbün ile 10.5 kadir parlaklıkta yıldızları görebiliriz. (İstanbul gibi ışık kirliliği olan şehirler için geçerli değildir. İstanbul’da Messier Objelerini Gözlemlemek yazımızı okuyabilirsiniz.) 8” bir teleskopla, 13,5 kadir parlaklığında cisimleri görebiliriz. Gelişmiş kameralar ve yazılımlar kullanan Hubble, gözünüzle görebildiğinizden yaklaşık 4 milyar kat daha soluk 30 kadir parlaklığı olan nesneler tespit edebilir.
Sayısal kolaylık için, 0 büyüklüğünden daha parlak bir nesne negatif büyüklüğe sahiptir. En parlak yıldız, Sirius -1,4 kadir; dolunay -13 ve Güneş yanan -26 kadir parlaklıktadırlar.
“Görünen” parlaklık (Apperent magnetude), gerçekte ne kadar parlak olduğuna bakılmaksızın gökyüzünde bir yıldızın ne kadar parlak göründüğünü ölçer.
“Mutlak” parlaklık ise (Absolute Magnetude), bir yıldızın gerçek, asıl parlaklığının bir ölçüsüdür. Yani objelerin kendi aralarındaki evrensel parlaklığı hakkında bir fikir veriri. Bunu hesaplamak için de tüm nesnelerin 32.616 ışık yılı uzakta olması durumunda, ölçülecek parlaklıkları şeklinde tanımlanmıştır. Güneş görünen parlaklıkta -26 kadir bir parlaklığa sahipken, 4,7 kadir mutlak parlaklığa sahiptir. Kuğu takımyıldızının en parlak yıldızı olan Deneb, Güneşimizin 250.000 katından fazla olan ışığı, -8.73 mutlak parlaklık olarak belirlenmiştir. Ancak görünen parlaklığı ise sadece 1.25’tir, çünkü çok uzaktadır ve Dünya’dan yaklaşık 3.200 ışık yılı uzaktadır.
En Parlak İlk 22 Yıldız
1: Sirius – Akyıldız (-1.46) Büyük Köpek
2: Canopus (-0.72) Karina
3: Rigil Kent (-0.27) Erboğa
4: Arcturus (-0.04) Çoban
5: Vega (0.03) Çalgı
6: Capella (0.08) Arabacı
7: Rigel – Ayak (0.12) Avcı
8: Procyon – Öncü (0.34) Küçük Köpek
9: Betelgeuse – İkizlerevi (0.42 var) Avcı
10: Achernar – Ağız (0.50) Irmak
11: Hadar (0.60) Erboğa
12: Altair – Uçucu (0.77) Kartal
13: Acrux (0.77) Güney Haçı
14: Aldebaran (0.85 var) Boğa
15: Capella (0.96) Arabacı
16: Spica – Başakçı (1.04) Başak
17: Antares – Akrep Yüreği (1.09 var) Akrep
18: Pollux (1.15) İkizler
19: Fomalhaut – Balıkağzı (1.16) Güney Balığı
20: Deneb (1.25) Kuğu
21: Mimosa (1.30) Güney Haçı
22: Regulus (1.35) Aslan
300 yıldızlık detaylı parlaklık listesine buradan ulaşabilirsiniz.
Antik Yunan gökbilimci Hipparchus, Milattan Önce 120 yılında bugün kullandığımız parlaklık sistemini geliştirdi ve 1.080 yıldızın konumunu ve parlaklığını kataloglamak için kullandı. 1996’da Hipparchus’un adını taşıyan bir Avrupa uydusu bugüne kadarki en doğru yıldız kataloğunu oluşturdu. Bugün artık 120.000’den fazla yıldızın kesin pozisyonlarını listeledi ve bu liste kullanmak isteyen herkes için online olarak mevcuttur.
Oneminuteastronomer sitesinden çevirilmiş, eklemeler yapılmıştır.
Teleskop ve Dürbünle Amatör Astronomi - Astrofotoğrafçılık 