M83, Su Yılanı takımyıldızında yer alan çubuklu sarmal bir gökadasıdır. Gökyüzünün en uzun takımyıldızı olduğu için çok büyük bir bölgeyi kaplar, bu yüzden de yerini tespit etmek kolay değildir. Ancak yerini bulduktan sonra da gözlemci ödülünü alır, çünkü gözlenmesi en keyif verici gök objelerinden biridir. Dürbünle sönük silik bir yama gibi görülür ancak teleskoplar sarmal kolları, karanlık hatları ve parlak boğumları ortaya çıkartır. Orta ve yüksek büyütmedeki teleskoplar bunların detaylarını verirler. Her ne kadar Su Yılanı takımyıldızında bulunsa da Centaurus A (NGC 5128) etrafındaki Erboğa Gökadası grubuna dahildir. M83 boyutlarındaki bir gökadasının teorik olarak her 300 yılda bir süpernova patlaması yaşaması gerektiğini söylese de, geçtiğimiz 80 senede burada 4 patlama tespit edilmiştir. Kendi Yerel Grubumuz dışında keşfedilen ilk Gökadasıdır.

Hubble M83

Bu güzel Hubble görüntüsü, bize M83 sarmal gökadasında bulunan yüz binlerce bireysel yıldız, binlerce yıldız kümesi ve yüzlerce süpernova kalıntısı gösteriyor. Güney Fırıldak olarak da bilinen bu gökada, Su Yılanı takımyıldızında, 15 milyon ışık yılı uzaklıkta yer almaktadır. 1752 yılında Fransız astronom Nicolas Louis de Lacaille tarafından keşfedilmiştir. 7,5 kadir görsel parlaklığa sahiptir. Gece gökyüzündeki en parlak sarmal gökadalardan biridir. Mayıs ayında en kolay şekilde bir çift dürbün kullanılarak görülebilir.

Hubble’ın görüntüsü, yaklaşık 300 süpernova tarafından üretilen yıldızlararası “baloncukları” ortaya koymaktadır. Bu süpernova kalıntılarını inceleyerek, gökbilimciler nükleer işlem görmüş kimyasal elementlerini tekrar gökadaya yayan ve dağıtan yıldızların doğasını daha iyi anlayabilir ve yeni nesil nesillere katkıda bulunabilirler.

M83 @Slooh

M83’teki en yeni yıldız neslleri, büyük ölçüde karanlık, sarmal toz şeritlerinin kenarlarındaki kümeler halinde oluşuyor. Bu parlak, genç yıldız gruplamaları sadece birkaç milyon yıllık ve çok miktarda ultraviyole ışık üretiyor. Bu ışık, çevredeki dağınık gaz bulutları tarafından emilir ve pembemsi hidrojen ışığında parlamaları sağlanır.

Güneyin Fırıldak Gökadası, yaklaşık 55.000 ışık yılı boyutunda veya yaklaşık olarak Samanyolu boyutunun yarısı kadar bir uzay çapına tekabül eden 12.9 x 11.5 yay dakikalık görünür gökyüzü alanını kaplar. M83, gökyüzündeki en yakın ve en parlak çubuklu sarmallardan biridir ve sadece parlak bir çekirdekli bir ışık yaması ortaya koyan 10 x 50 dürbünle dahi görülebilir.

3 inçlik teleskoplar, parlak bir merkeze sahip daha geniş bir bulutsu yaması sergilerken, 6 inçlik teleskoplar, çubuk yapısında ve gökada merkezi bölgesindeki koyu lekeleri göstermeye başlar. 10 inçlik teleskoplar, gökadanın iyi tanımlanmış sarmal yapısını, karanlık toz şeritlerini ve merkezi çubuğunu ortaya koyuyor.

Göksel ekvatorun 30 derece güneyinde yer alan M83, Messier’in kataloğunda listelenen en güneydeki gökadadır; bu, onu güney ufkunun üzerinde hiç bir zaman çok yükseğe çıkmadığı için kuzey gözlemcileri için en zor Messier nesnelerinden biri yapar.

Gökada, Erboğa takımyıldızı ile sınırın yakınında, Başak’taki parlak yıldız Spica’dan (parlaklığı +1.04) Erboğa’da ki Menkent’e (parlaklığı +2.06) kadar olan mesafenin yaklaşık dörtte birlik bir bölümünde bulunur. Ayrıca Gamma veya Pi Hydrae yıldızlarını kullanarak da bulunabilir. Gökada, Gama’nın 6.5 derece güneyinde ve 3.15 derece doğusunda (parlaklığı + 2.99) ve Pi Hydrae’nin (parlaklığı 3.25) 3.15 derece güneyde ve 6.20 derece batısında bulunur. M83’ü gözlemlemek için yılın en iyi zamanı ilkbahar dönemidir.

M83, her ikisi de Andromeda takımyıldızında bulunan Andromeda Gökadası (M31) ve Le Gentil’den (M32) sonra Yerel Grup dışında ve tüm keşfedilenler içinde ilk gökadasıydı.

Güneyin Fırıldak Gökadası iyi tanımlanmış bir sarmal yapıya sahiptir ve normal ve çubuklu sarmal arasında bir ara sarmal olarak sınıflandırılır. Galaksi bizden 337 km/s’de uzaklaşmaktadır.

M83, aynı zamanda Centaurus A ve düzensiz gökada NGC 5253’ü de içeren iki Centaurus A / M83 Grubunun iki alt grubundan biri olan M83 Grubu’nun merkezi gökadasıdır. Diğer grubun en büyük üyesi, yıldız oluşum gökadası Erboğa takımyıldızında öne çıkan Centaurus A’dır. İki grup fiziksel olarak yakındır ve birbirlerine göre hareket ediyor gibi görünmemektedir, bu yüzden genellikle tek bir grup olarak tanımlanırlar.

Güzel sarmal gökada M83, güneydeki takımyıldızı Su Yılanı takımyıldızında bulunur ve ayrıca NGC 5236 ya da Güneyin Fırıldak Gökadası olarak da bilinir. Mesafesi yaklaşık 15 milyon ışık yılıdır. Samanyolu’nun yaklaşık iki katı kadar küçük olması nedeniyle gökyüzünde kapladığı alan 11 × 10 yay dakikadır. Fotoğrafta, genç yıldızlar açısından zengin, iyi tanımlanmış sarmal kollar görülmektedir. Disk karmaşık bir toz şerit sistemi göstermektedir. Bu galaksinin güçlü bir yıldız oluşum bölgesi olduğu bilinmektedir. Fotoğraf: ESO

Yakın zamana kadar M83’ün dış bölgelerinin yıldız oluşturan malzemeye sahip olmadığına inanılıyordu. Bununla birlikte, 16 Haziran 2008’de NASA’nın Galaxy Evolution Explorer’ı, bu bölgelerde çok sayıda genç, yeni oluşmuş yıldız tespit etti.

Hubble Uzay Teleskobu ile yapılan gözlemler, gökadanın çekirdeğinin Andromeda Gökadası (M31) ile paylaşılan bir özelliği olan çift çekirdekli olduğunu ortaya çıkardı. Bu, M83’ün merkezinde iki süper kütleli kara deliğe sahip olduğu anlamına gelmiyor, ancak muhtemelen merkezi kara deliğin, çift çekirdekli bir görünüm veren yörüngeli bir yıldız diskiyle çevrelenmiş olabilir. İki çekirdeğin hiçbiri M83’ün kinematik merkezi ile aynı hizada değil. Görünür çekirdekler kinematik merkezden yaklaşık 200 ışık yılı uzaklıkta dengelenmiş görünüyor.

M83’ün çift çekirdeği, uzak geçmişte meydana gelen daha küçük galaksilere sahip bir birleşme ile açıklanabilir. İkinci çekirdek, daha büyük M83 tarafından absorbe edilen diğer gökadanın geri kalan çekirdeği olabilir.

M83’ün merkezdeki 1000 ışık yılı alan, aynı zamanda bir çift yuvarlak nükleer yıldız patlaması halkasına sahiptir.

Güneyin Fırıldak Gökadası’nın merkez çizgisi, gökadanın uzunluğunun üçte birinden daha fazla uzanıyor. M83’ün merkezindeki materyal huni görevi yaparak yıldız oluşum aktivitesinin çoğundan sorumlu olabilir.

M83, bazıları 5 milyon yıldan daha genç olan yaklaşık 3.000 yıldız kümesine ev sahipliği yapıyor.

Geçtiğimiz yüzyılda M83’te altı süpernova tespit edildi: 1923’te SN 1923A, 1945’te SN 1945B, 1950’de SN 1950B, 1957’de SN 1957D, 1968’de SN 1968L ve 1983’te SN 1983N.

Tip II süpernovası olan SN 1923A, 1923’te Lowell Gözlemevinde 14 kadir parlaklığında tespit edildi. SN 1945B, 13 Temmuz 1945’te ortaya çıktı, ancak 1990’da yalnızca fotoğraf plakalarında keşfedildi. 14.2 parlaklığıyla doruğa ulaştı.

SN 1950B, 1950’de 14.5 parlaklığıyla zirve yaptı. SN 1957D, 13 Aralık 1957’de M83 çekirdeğinden yaklaşık 3 yay dakika sonrasında tespit edildi ve 15.0 kadir parlaklığa ulaştı. Her ikisi de Tip II süpernova olarak sınıflandırıldı.

SN 1968L, çekirdekten yaklaşık 5 yay saniye öncesinde görülen bir Tip I süpernova idi. En yüksek seviyesinde, süpernova 11 ila 12 arası görsel parlaklığa ulaştı. SN 1983N, 3 Temmuz 1983’te tespit edildi ve 12.5 kadir parlaklığı ile doruğa çıktı.

Süpernova olaylarına ek olarak gökadada yaklaşık 300 süpernova kalıntısı tespit edildi.

Güneyin Fırıldak Gökadası, Fransız astronom Nicolas Louis de Lacaille tarafından 23 Şubat 1752’de Güney Afrika’daki Ümit Burnu’nda keşfedildi. Lacaille, nesneyi Lacaille I.6 olarak katalogladı. ve bunu “küçük bir bulutsu, şekilsiz” olarak tanımladı.

Charles Messier, 17 Şubat 1781’de kataloğundaki nesneyi ekledi.

“Yıldızsız Bulutsusu, Erboğa’nın kafasına yakın: hafif ve düz bir parıltı gibi gözüküyor, ancak mikrometre tellerini aydınlatan az ışık ortadan kalkmasını sağladığı için teleskopta görülmesi zor. Ancak çok sabırlı biri onu görmeyi başarabilir: altıncı ve yedinci parlaklık olarak tahmin edilen iki yıldız ile bir üçgen oluşturur: [konumu], Erboğa’ın başındaki i, k ve h yıldızlarından belirlendi: M de la Caille bu bulutsuyu çoktan belirledi. Bu Kataloğun sonuna bakınız.”

İngiliz astronom William Lassell, nesnenin spiral yapısını kaydetti ve onu “üç dallı sarmal” olarak nitelendirerek çizdi.

John Herschel, M83’ü h 3523 olarak katalogladı ve daha sonra Genel Katalog’a GC 3606 olarak ekledi.

Gözlem Bilgileri

ObjeGökada
TipiÇubuklu Sarmal
TakımyıldızıSu Yılanı
En İyi Gözlem AyıMayıs
Neyle Gözlenir?Dürbün
Sağ Açıklık13s 37d 00.9s
Dik Açıklık-29°51’57”
Uzaklığı:15 milyon ışık yılı (4,6 megaparsek)
Yıldız Sayısı40 milyar
Görünür Parlaklığı+7.54
Görünür Boyutu12′.9 x 11′.5
Çapı27.500 ışık yılı

Videolar

Çubuklu sarmal gökada üzerinde yakınlaştırma ve kaydırma Messier 83’ün geniş görünümüyle başlayan bu video, Hubble ve Magellan’nın karma, zemine dayalı görüntüleriyle yakınlaştırır ve Hubble’ın görüntüleriyle bitiyor. Messier 83, kayda değer sayıda süpernova patlamasına ev sahipliği yapan ve çekirdeğinde çift çekirdekli görünüme sahip olan çubuklu bir sarmal gökadadır.

Hubble, Güneyin Fırıldak Gökadası, M83’teki bir Yıldız Doğumunu Gösteriyor.

Muhteşem sarmal gökada M83, güney gökyüzünde 15 milyon ışık yılı uzaklıkta yer almaktadır. Gökadanın sarmal kollarından birine bakan Hubble Uzay Teleskobu yeni Geniş Alan Kamerası 3 ile gökbilimcilere galaksideki yıldızların doğum fırtınasına ayrıntılı bir bakış getiriyor. Yıldızlar kocaman kırmızımsı bulutsularda doğar ve parlak mavi yıldız kümeleri olarak ortaya çıkarlar.

M83, özellikle çekirdeğinde, Samanyolu gökadasından daha hızlı bir yıldız oluşumundan geçiyor. Geniş Alan Kamerası 3’ün (WFC3) keskin “gözü”, yüzlerce genç yıldız kümesini, eski yıldız yıldız kümelerini, ve çoğunlukla mavi süper devler ve kırmızı süper devler olan yüzlerce bireysel yıldızı yakaladı. Ağustos 2009’da çekilmiş olan bu görüntü, Hubble’ın gökada çekirdeğinin, sağ taraftaki parlak beyazımsı bölge yakınındaki sayısız yıldızın yakından görünüşü.